¡’Anutaɨye pemutamie ke taneunɨ’i!

Kwiniya Covid-19 tayunaime pɨtatiukwinitɨa, mɨ ri ta yamɨti’anenetsie hipatɨ matsi kwinimieme weri mepɨteyukuxexeiya tatsɨari ke mɨhate neeni memɨtehekutekai, ‘iwamari LGBTIQ+ ‘iikɨ witari matitɨa weri mepɨteuyuxei. Wapɨtiu’atɨya hakewa memeyukaxexeiyakai ya memeyutitemamawiwakai, yukie pɨ ta ri mepukutetɨkatei, mɨixa, yu’iwama wahamatɨa yamekatenaki’eriekame kename waɨka ‘iyaari ‘u’uwa kename mɨɨkɨ ri ta waɨkawa raye’axe, ‘akutsɨ yamɨti’anene weri pɨtimaaya tsiere pɨnanaimarika. Mekiku, CONAPRED ‘iwaurikaya Encuesta Nacional de Discriminación paine kename, 46% ‘ukítsi metá 40% ‘ukári yamekata’eriwa waniwema kememɨtetitamexi xɨka ’ukítɨni ya ‘ukátɨni mɨɨkɨ yuhepaɨ metetitamexime memɨwarewitɨkɨni, tsiere memuti’iwawiyarie, 72% meyɨpaɨmetɨ yamepaitɨka kename ‘aku ‘iwamari Trans waɨkawa menanaimarie.

Kiekaripa tepɨtama yakara’eeritɨkaku tsepa ke mɨ’ane mɨranake ‘uká ‘ukí yatɨni tsepa ke mɨtitita. Yɨkɨ pɨ ta xɨka perekunuiwani, ‘akutsɨ waɨriyarika mɨyuhikweitsitɨaka, ‘aimieme waɨka peuyewetse niuki taurie pɨ ta ‘awetɨ, temanuyutahɨtɨwanikɨ kename tita mɨti’aixɨ kanuyukuxewi.

Ya ‘anekɨa temɨyuxeiyanikɨ, mɨɨkɨ hipatɨ mepɨyúyetua, taakwa mepanuyekɨ, yameputiyua kename waɨkawa nuiwari ‘u’uwa. Guadalajara, 1982 paitɨ, taakwa ‘uyé ’utɨa mepanuyekɨka, meniukutɨ, meyuteɨtakutɨ, me’inietɨ kename ke mɨrekunuiwani mɨpaɨ tiyɨrani. Matɨari teuteri ‘etsimeyupapaɨmetɨ memutikɨkakai Av. Juárez ‘utɨa, ‘ipaɨ meputiyuanekai “¡Anutaɨye pemutamie ketaneunɨ’i!, banqueta tsie memutahu me’akamamatɨ yatɨni mayu’iwauritɨwatɨ mɨɨkɨ mewa’inietɨ. 39 wiyari meutínena, pɨtiuyupataxɨri titakɨ, titayari calle ‘utɨa temɨtanuyekɨka, mɨ ri ta ke mɨhate xeikɨa memɨtaneeniere banquetatsie yatsepa kewa paitɨ mɨɨkɨ wahepaɨtsita yaxeikɨa ‘inierika pɨtixuawe, ¡ketaneunɨ’i!

¡’Anutaɨye pemutamie ketaneunɨ’i! ‘aɨxɨwime wewiya pɨkuxeɨrie, ke mɨhate yamemɨkata’eriwa kename xei’iyaari xeikɨa ‘uyeika mɨɨkɨ pɨwawewiya, maana ‘iwaurika pɨxuawe ke titayari xani’eriya tixuawe ke pemɨtitítani ya ke pemɨtitemaikɨni hepaɨtsita, yatɨni ta’iwama ke temɨtewareunaki’erie tsiere ke temɨteyehikweixime. Xexuimetsie, xapa ‘ayéyeutɨ puyutiwewi ‘uyé ‘utɨa manuyuhurienikɨ, maana pɨrayemie hakewa memeparewiya ‘iwamari ya memɨtekunuuiwa, mɨpaɨ tsɨ ‘inierika nayeika pareku temɨyuxeiyanikɨ, teɨtsiya memanuwimanikɨ ke mɨhate memeiyehɨwa.

Naitikɨ waɨkawa pɨyunaki’eerie mɨirikɨa temanuyekɨkani temɨxeiyariekakɨ, ke mɨhate memɨkataamate yamemɨta’eriwanikɨ kename kiekari mɨireme ‘iyaariwíma, ke mɨhate tahepaɨ memɨkateyukuhɨawe memuyuka’iyaaritɨwanikɨ tita mɨtatitaxɨrɨwa, tita mɨtatikwinitɨa; metá ke mɨhate memɨtatseuxeiyaku, memɨtamaikakɨ kename mekanutuite, memɨtatsixeiyanikɨ.

 

Andrés Treviño