Julia mat+a Renata: Pini yuk+ ti ‘anenet+ meta tiyuye hekwa riyar+me.

Taxewi tukariyari tsie tamamata heimana xewi metseri ‘umiekaku 2020 witariyari tsie ‘utiniereme tamamata heimana nauka tukariyari 2021 witariyari tsie.

 

 

M+k+ ‘iwamari yatapa kiekatari Julia mat+a Renata Franco mepukake, yu yau wa kie muwa turuki waye keka tsie, mat+ari muwa pat+a mete ‘uti wewi yemek+ me ‘anaya k+neka mana Centro de Diseño de Modas tats+ri 1993 witariyari tsie. M+k+ mat+ari yemete ‘uyurik+, puyuka tsut+a ‘aix+ ‘anet+ tiyemienik+ mana makuneni m+k+ meti wewienik+ ke ‘aneneme mehe xeiyat+ mema k+ne meta kewa mete heyurieni meteti wewieni. Pa+m+, muwa reutiy+ne reutewiri xei tewiyari heimana ‘auxume witari meyurie yemete yuriet+, Julia matia Renata mepa yuti wapar+me, tukarik+ mekate hauyah+at+ keme ‘uhu. Hik+ mep+ h+k+ wa+kawa memaku matiwa m+k+ pinitek+ ta kwie tsie miemek+, mewikwet+ m+k+ mete wewiek+ kepa+ yaxeik+a kwati ‘aneri kana nuka nuat+yeikaniri tuminitsie.

 

M+k+ maine wa+kawa maku matiwa ti ‘uatame Valerie Steele m+k+ pini kem+ tiuyu xexeiya h+k+ wewiya kemem+te ‘uhu tsie rakunet+ka mana xeime tsie yetewimek+ meta kewa, tats+ri, m+k+ pini p+ka tiniyuku mamateni kaniyuku h+pani ke ‘anek+a mieme t+ni meta keti y+anekaku, mete hetsiena yeti harutikaku, m+k+ tewiyari y+aneni yetikamieni yemieni hek+at+ xeiyeriet+ xewimek+ meta wa+kawame wahetsie memuku manet+ka. ‘ik+ tixuawe, xeiyerie m+k+ wa yeiyari Julia meta Renata, keneuka xeiya mete wewie hawai xeik+a meta heiwa xek+a: m+k+ meyu parewie memanu ‘uwa tsie me nieret+, mete wewiet+ meta mewa xeiyat+.

 

M+k+ ‘+tsikika ‘aix+ kani kuyineni te wewiwamete m+k+ kemete niere meta kemete yuku h+awe yu ‘uximayatsika tsie yeme teneyurie. Mana meheku net+at+ haikame niukiyari tsie kahauyeweka: titak+, kehapa+ meta yuk+ y+ni, tiyu ‘in+atane m+k+ kem+ti ‘ane m+k+ hek+akamek+ keme m+te yuku h+awe. M+k+ metehek+ata n+it+arie niuki kuni mieme ranuyemie mete xe+rietsie tats+ri ‘anuku hutaret+, — kem+ ‘aneni meta kereuku ‘in+atsime. Yaxeik+ata, kunimieme memi kuyuruwa m+k+ kem+ti ‘anenik+ ‘aix+ yeme muwa mete wawewie tsie, tats+ri m+k+ hapa+ titunire, ‘aix+ ‘aneme mayah+ani, mita wiyatsit+ani m+ta x+ka yaxeik+a mita x+na meta ‘aix+ tiwewieni.

 

M+k+ muwa tiye pine pini Museo de Arte de Zapopan ti ‘ane, ‘akuxi yaxeik+a yu hetsie miemek+ rexeiyanik+ muwa tixeiyeriekak+, raya ‘at+kait+ tixuawenik+ yaxeik+a kem+ tiyey+xime m+k+ mete wetsie ti mieme Julia mat+a Renata. M+k+ri keme m+te ‘uyu ter+wax+ menei tse ‘iriyax+ meyu nait+ meyu parewiet+ m+k+ tsie mem+te ‘uyuti ‘+kit+a yaxeik+a meta mana xeik+a, m+k+ h+k+ mana miemek+ keme m+te ‘uju kiekatari kiekaripa metama meta kwie kem+ yawa hetsiena mematei. Julia mat+a Renata mepita tse+yet+a yu nieriya mete parewiekaku tenawemete meta mem+te hau xe+rie wa mat+a merik+ tiwewiyat+kait+ mana tiyepine tixeiyerie.

 

Julia mat+a Renata mana meputi ‘erie xeik+a tita mem+te ‘uyuti ‘+kit+a tsie meyu ‘iwaurit+at+ kem+ ti ‘ane pinite tsie timiemek+. M+k+ wa hepa+tsita, mete ‘in+atat+wet+, ‘aix+ mete tiyuruwat+ meta mete ‘anuye te+x+ mete tixexeiyat+, mekaniy+aka mewaut+wet+ wa+kawa mete haku maikak+ maxi yemek+ yuhetsie miemek+ hakunet+kaime muyeikanik+ tsikara ‘eriwat+ meta kem+ ti ‘ane ‘ukaratsi hetsie mieme. Tats+ri memi wewie xapatsie ke ‘aneneme memauya h+wa yuhetsiek+, kutsikate mey+a metehe xeiyat+ yuk+ ti ‘aneneme ‘aix+ tiuyu xexeiyame m+k+ ‘iwamari Franco mepanuku weiyax+a yu huye. M+k+ mete wewie tsie Julia mat+a Renata mepu tawewi yeyauk+a m+k+ ‘ukari wahetsie miemek+ ‘anuka wekame hek+akamek+ kem+ti ‘ane, ‘aix+ reu ‘erieka ‘aix+ tiuyu xexeiyanik+ meta m+k+ keme m+te ‘in+ yu hetsiememe yemep+ teyurie.

 

Tanya Meléndez

 

Traducción en lengua wixárika
Por: Ma. Concepción Bautista Váldez
Promotora Regional Indígena Zona Norte