Año del usagi | Leiko Ikemura

Tachiu wiitaari
From February 4th to June 25th, 2023
‘uximayátsikaya: Viviana Kuri Haddad

 

 

Japón niukikɨ, usagi panuyɨne “tatsiuríxi”, hepaɨna tsiere pɨxatsiwa kakaɨyari “naitsarie meutatsunawe/ kename ke xeikɨa tikahutɨnikeyu wa mɨtiu’atɨwa”. Japón yéyaka petɨa Europa, matɨari España ‘ɨtɨmana Suiza tsiere Alemania, mɨɨkɨ Japón kiekame wichi tiwewiwaame Leiko Ikemura yuhepaɨtsita pɨ’iyámate mɨye’axeni hekwa niukipa, hekwa kiekaripa, timaimɨtɨ tita tihekwatɨ tikwewíe. Tachiu wiitaari pɨyukwewirie kiekari tetɨatamekɨ xeiyarika yukanieritɨatɨ, yuwewiyarikate hetsíe ke manukupaɨme ya ke mɨrayemɨire kename mɨɨkɨ kwiepa warita ti’ane, kename yeiyari ya wichi tiwewiyarikate reuyeta tikunanake.  Ke xeníu mɨtiutakeka usagi kename naitsarie meutatsunawe, maana tsɨrikɨ Ikemura ‘uuximayátsikaya hetsíe neyuhekɨa, kename ke reu’atɨka heekɨaripá matɨa yɨwipa, tuukari matɨa mɨkiriya, kename ketiuyuwiyarɨme.

 

‘Iikɨ hekɨatsika payehuuta, puyehuta yaxeikɨa tiuye’anenetɨ. Hetɨana pɨxata yɨwipa, tuukari kayumatsiɨnɨatɨ mɨkutsu. Tepɨa hetsíe mete’uyuatɨkaitɨ memɨte’anayeneika mɨtitewa Nocturno vivo maana pɨtihekɨatsíe heinɨtsikate, pɨtiyuhekɨata tita mɨranutineika yɨwipa maana makuwietɨka tuukari manukumɨmɨire. Mɨtiyuhekɨa ke mɨtiuyuane waɨriyarika yumatsiɨkɨtɨ, ‘anɨarimekɨ tewa pɨtiyehekɨatarɨme nierika ke mɨrekuwewiya. Waɨká yɨwipa matsi pahekɨkɨare ‘uxámɨire yutsata ‘anenetɨ, tɨrɨkawitɨ.

 

‘Apaɨta ta, Tachiu tiheinɨtɨ mɨɨkɨ xeikɨa haxukɨ wewiyatɨ kita wa puuká, heinɨtsitana pepɨnuiwa mɨkati’anenetsíe mete’anenetɨ mete’ayenenieretɨ, huuta meu’iyaaritɨ, ‘ukári tɨɨrí tatsiuríxi wanakate me’umanatɨ, ‘eeka heinɨtsika ‘iyaari tsutɨa mɨ’atɨwa.

 

Pɨkayumatsiɨkɨ kewa mɨreyɨane, wichi wewiyarika mɨpaɨ pɨreku’iyaari, pɨkahayumatsiɨkɨni. Kiekarite muuwa mɨye’énetɨwe ‘iwataamete pɨwa’inie kename me’anukayaxé, mɨtihekɨatsíe taɨta meyutinɨní, ‘iikɨ heinɨtsikatsíe meyuyetuani, tiwewiwaame yu’iyaaritɨarika mɨyetúa me’anuwima.

 

Leiko Ikemura tɨrɨkaɨyemekɨ pɨyukwewirie kename yunaitɨ hakeritsíxi meyutanɨní wee’e hamatɨa, yurienaka matɨa. Yaxeikɨa tsiere pɨreyukukwewirie yu’uuximayátsika ‘ayemɨireme mayexeiya hetsíe: haxu ‘uxá matɨa puyuwewiwa, pɨyɨnɨ’ɨ, mɨɨkɨ tihuutatɨ niukieya pakatetɨwa, yunɨtɨ we’e ke meutapaɨme pɨ’inie, yɨwipa panutaxexeiya heekɨatsiyá ‘ayehɨanike.

 

Wa pai kita ri ta pɨ heekɨaripá, xeníu tuukari mekutsukai ‘eena ri ta puyuwaapa, yɨwipa mayeniere patɨa. Ke ‘anenetɨ ‘uxate mɨyuhekɨata mɨɨkɨ wichi tiwewiwaame pitiwewi Guadalajara, ya’aimieme ‘uuwa mɨyuhekɨatakɨ. Mɨɨkɨ matɨa, tsiere wewiyatetsíe, payukaterɨwa niuki nierika hetsíe metineika. Tiwewiwaame haiku muta’utɨatsíe, wichi niuki japón mieme, mɨɨkɨ hiragana kɨ pɨtiuyuri, tatsɨari ‘ukári meripaitɨ kiekataari ‘iikɨ ‘utsika memutsutɨa, kanji ‘utsikayari mekapitɨarietɨ. ‘Utɨarika, wewiyate mateɨta tsepa tsɨ teiwarikɨ meri muyuti’ɨtɨa, mɨɨkɨ tatɨ heitseriemekɨ neyuhekɨa kename hiragana nuiwarieya.

 

Matɨari huutatɨ nierika mɨhekɨa, ‘uxá óleo kɨ naitɨ pɨka’ayenɨrietɨka, xaɨtsíe petihekɨkɨa manta lino, hekwamekɨ tiwewiwaame pɨtihekɨata mɨranukuhuuta, tetɨata metá heekɨapá, ‘ixuriki ‘anuyehekɨakame hetsíe, yunierika wewiyatekɨ paɨ pɨtiyuhekɨa kename ‘itupari hɨɨkɨ. Haxu wewiyate hetsíe timɨiretɨ mepɨteyuhekɨkɨa, tewixi yeutari wanakate me’unakatɨ, ‘ɨxa muu’u me’uyatsatɨ, hɨri ‘uti’iwetɨ, haixapa ha tɨɨrí wahɨxi ‘utiwewiwatɨ.

 

Tachiu wiitaari pɨxata chino yeiyaripa kename hekwatɨ wiyari yukatsutɨa, huutarieka metsa hekwa manatinenitsie tatsɨari yɨwipa warita. 2023 wiyari pɨhɨkɨ Tachiu hatanaka wiitaari. Tatsiu ‘inɨarieya pɨhɨkɨ  ‘a’ayetewimekɨ ‘aixɨ ‘iyaari mɨyehane, paɨ tsɨ waníu ‘iikɨ 2023 wiitaari neyukwewie kename ‘aixɨ mɨti’anene ti’axɨani. Paɨ tsɨ neyɨni.

 

Viviana Kuri Haddad