Celeste

Waniu m+k+ huye memu weiya ‘aix+ ‘aneme memait+ka, yete mait+kani m+k+ timariwet+ tikaniere tsie hek+akamek+: kani h+k+t+ni ti mariwet+ m+k+ yemek+ niuki yaxeik+a menait+ka m+k+ kename wa niuki raya ‘axe mey+kut+ meta yeme y+akak+ mewa reu ‘eniet+ yemeteka hunik+. “Kewa nepei kaxeiya xeime ‘uki m+k+ hat+maiyame m+k+ niuki hamat+ana nem+ti tixatakeyu” ke neuyu tamaitsit+a yetewimek+ huye memu weiya ‘aix+ ‘aneme mana mayemie tsie xeime ‘aku wa xapatsie m+k+ huye memu weiya ‘aix+ ‘aneme chino Zhuang Zi.

 

Wawiene xewit+ kuyeikat+ mumarie tsie kwa ‘uyeikanik+ xeik+a, kahe xeiyame niuki n+kame wa+riyerika p+ku hek+are, ne waune kem+ ‘ane tsim+ka ‘utaine, kem+ ‘ane mau ‘ena meta tiyu te+tame tsika tiuyuka maikame. Kem+ ‘ane m+k+ ‘aix+ ‘anemek+ kaiwat+ tsika hait+ yam+ tay+ni tixa+t+k+ kwa ‘ikwewa. Celeste kani h+k+t+ni m+k+ yeyauk+a ‘uyamawit+, muwa m+k+ hautayar+ni kay+weni. Niuki taheima mieme heimanarieka ‘anuyit+ kana nuyineni hanaka tunit+, ‘uxawat+, tixa+t+ katiu ha+ritset+: m+k+ kana nuka tunarieka ‘aix+ reuku wiyet+ ‘uyamawet+ m+k+ ‘aix+ tiyu hek+akak+.

 

María Fernanda mat+a Gabriel mete ‘unakitsit+a xeime niukik+ m+k+ memita ter+wak+ yu xatsika hek+akame kaiwat+. ‘Ixuriki yeyaume tsie kani yuya x+rani, manaku neika yak+ ‘atayaut+. Yauwi. ‘aix+ ‘anemek+ h+k+ tixeiyeriet+ raya ‘at+ tiwa+ka wame tsie, kem+ ‘anets+ m+tiuka ‘+wiya m+k+ mi xeiya, yaxeik+a ta kaiwat+.

 

H+ m+k+ Museos h+k+ ye yauk+a herie memaneikanik+ m+k+ts+ h+k+ ti ‘uayet+ yetikayanik+ kem+ ‘ane ‘aix+ reuyuriem+k+ yu ‘eirieni nawatsiyerienik+ tixeiyak+ yu h+xie, kem+ ‘ane yuk+ ‘anemek+ m+yuxeiya yu hetsiek+ m+k+ yuk+ ‘anet+ manuanik+.

 

Hutak+ haxa ti+y+ku meri m+k+ ‘+kitsika. Celeste kani h+k+t+ni m+k+ mat+ari mieme m+k+k+ MAZ tawarie kateu yepieni wa+ka metseri reunaka m+k+ kwiniya tsie rakuneku. Xewit+ kwiniya kwinie ‘ay+wet+ naime kwie kem+ yawa tsie mema wiwawe haiwi tsie, meripai p+kwati ‘anekai. Kareu terix+ meripai wat+a mariwet+ ti tsira+yet+ kati yumain+at+ tiukawe meta p+ti yuriene ‘ukitsi yaxeik+a ‘ukari wa mu’uu puta yuit+wa. Tawarieri mep+ka hauye wekani m+k+, tepika hauye wekani tame.

 

*M+k+ yemek+ Marina Garces, h+awiyaya kanaimit+.

 

 

Traducción en lengua wixárika
Por: Ma. Concepción Bautista Váldez
Promotora Regional Indígena Zona Norte