Tei Yɨɨrari tɨrɨkaɨyétɨ

Ke mɨhate tewewiwaamete memuti’a ri:

Gwladys Alonzo, Maria José Argenzio, Andrea Bowers, James Brown, Wendy Cabrera Rubio & Andrea Robles, Isa Carrillo, Clemente Castor, Carolina Caycedo, Chelsea Culprit, Daniel Dewar & Grégory Gicquel, Naomi Fisher, Ximena Garrido Lecca, Daphne Lyon, Larissa Garza, Cristóbal Gracia, Jesi Jordan, Lucile Littot, Thiago Martins de Melo, Caroline Mesquita, Roosmarijn Pallandt

 

 

Dorothée Dupuis ‘uximayátsikaya

Del 18 de marzo al 15 de agosto, 2021

 

 

Ke mɨtiu’ane wetuaripa ‘eena takwietsie mɨɨkɨ teutéri -metá tewewiwaaméte- hetsiena memɨtama ke mɨtíwayakɨ mekanitemawieka. Mɨɨkɨ ri yɨɨrarieya méxɨka tita mɨrexeiya metemayɨakutɨ ya tɨni yuhetsíe menuakutɨ kwinie mɨtitɨrɨkaɨyekɨ, ‘ayumieme we’éme méripaitɨ ri mɨpaɨ katinimatsiɨkɨni kename kaakaɨyari timɨiremetsíe mɨyukúheekɨata hɨkɨ, yeuxari yeiyariyari wewíyarikate mɨpaɨ kaniutiyuaneni kename we’éme tewatsiekáte, ‘ukári temaikáte wahetsíe tiyukuheekɨatanike. Kamɨ́ xɨka ri mɨɨkɨ méripaitɨ mieme yeiyari mayenenierekai mɨpaɨ meteheiti’enietɨkɨne kename we’éme yɨɨri –’aimieme ya mete’anenemetsie mete’ihekɨatákai kename teutéri-tewatsíxi, metá tixaɨtɨmetsíe yukuheekɨata-, ya pauka ke temaikáte mɨpaɨ meteneixewiriyáxɨ kename ‘aku tsɨ katiukanewie kename ‘ukumaweriwe. Científicotsiixi mɨpaɨ memutiyuane kename ke pauka teutéri memɨtayunétsie mɨɨkɨ tatɨ we’éme kuwikweni. Tsɨ Cyborg hepaɨ, xexúitɨ xawaari, xexúitɨ ‘iteɨri, xexúitɨ yɨɨrari kaniyuyepatarɨmeni, ke mɨtiyeyɨxime hepaɨtsita yu’iyamamɨtɨ. Kwiépa timieme mɨtixuawe yeiyari yuhetsíe putiwɨ, tewi ‘eena muyeika mɨpaɨ pɨtikamie, mɨpaɨ pɨreuyukuyetsá, ‘eena ratimietɨ tuminikate mepɨtenaanaíma tinakemekɨ pɨkatiyukumaɨwa, ‘ayumieme pɨtiyuyepatárɨme pɨkatiyaxeikɨ́a ri.

 

‘Eena wetuaripa ‘ɨkiya mutiwewiya mɨheekɨ́atsie Tei Yɨɨrari hetsíe mɨɨkɨ tsɨ tineheekɨatamɨkɨ naime haweéri mɨtiyɨane tuura hɨrie ke mɨtiyuríe, tatsɨarí teutéri, tewatsíxi, ’iteɨrite memɨte’uka’eniwa ‘arí ri xei siglo peutinena mɨtiuyukatsuutɨa, tsiere pɨtiheekɨatsie tecnología ke temɨtewima hetsíe timieme, ya tɨni hipáme maiyá ke temɨteku’eriya, tatsɨarí kiekataari América memɨtama wamaiyá. Maana pɨtiyuheekɨ́a tita mɨtiutiparixɨ -kiekarípa teiwaritɨ́a timieme ya yeiyari ke ‘anuyɨtɨkaitɨ́ mukumawerixɨa xeikɨ́a pɨkaxatsiwa, tsiere hekwame yeiyari kitsiyatsíe timieme pɨkuxata, ‘iikɨ xeiyatsitɨarikáte pɨtiheekɨata wewiyatetsíe naime wetuari, yɨɨrari ke mɨrekumaiyá, metá tewatsiya memayexeiyarie ya tuura hɨrie yeiyarieya, yaxeikɨ́a kiekataari pɨwaniuki, watunuiya wewiyatetsíe pɨheekɨ́a, ya paɨtá tsiere tecnología metá heinɨ́tsika hetsíe timieme. Nierika mutiwewiya yɨɨrari, kitsiya metá teɨtéri xeiwimaritsie tiheekɨatsiemɨtɨ, mɨɨkɨ tsɨ wa mɨrakamie raxaxatsiwatɨ tinanuyɨne, yaxeikɨ́a tsiere ra’ɨ́kitɨariwatɨ, temɨteheti’enietɨkɨkanikɨ tuura hɨrie, ke yemekɨ mɨti’ane metá naanaimarika ke ‘anémetsie teheye’uutɨ temeyéma.

 

‘Iikɨ ‘i matɨari pɨmaiyá festival lille3000 Francia 2019 meheekɨatsíenikɨ, matɨari mɨpaɨ pɨtiu’eriyarie kename Tei Yɨɨrari festival «El Dorado» ‘uta’ei, maana ‘uta’erietɨ mɨtitixeiyarieni hekwamekɨ ke mɨtiyɨane. Xeiyatsitɨarika Tei Yɨɨrari tɨrɨkaɨyétɨ pɨtitewá Museo de Arte de Zapopan (MAZ) mɨyúheekɨata, mɨɨkɨ ya pɨtitewá película The Matrix, hetsíe ‘uta’erietɨ, mɨpaɨ rexewimekɨ kename ‘ayuyexeiya tecnología yaxeikɨ́a tsiere pop yeiyarieya, kename hɨɨkɨ raheté naime tiwewiyatetsíe. ‘Iikɨ heekɨatsiya 22 tewewiwaaméte (artistas) yunierika mepɨheekɨata, ‘eena Mekiku kiekátaari yaxeikɨ́a tsiere teewa pai tɨ kiekátaari, yumɨiretɨ hehekwate mepɨyɨa yaxeikɨ́a tsiere hipátɨ ri yutaráripa hixɨapa paitɨ meputihu; ya tipaɨmetɨ ri Lille mɨreheekɨatsie hiikɨ ri ta Mekiku mɨti’atɨarie, ya xeikɨ́a tsiere waɨkawa tihehekwatɨ pɨtiheekɨatsie. Tsiere, ‘iikɨ xeiyatsitɨarika ‘eena MAZ paɨ tɨtɨ paine kename ya meyumatetɨ tewewiwamete Mekiku memɨte’uximayá wa’uximayátsika yuheekɨaka.